منظور از مسیر شغلی برنامه ریزی و کنترل پروژه آن است که کارشناسان برنامه ریزی و کنترل پروژه چه مهارت ها و توانمندی های باید کسب کنند تا بتوانند در مسیر شغلی خود رشد و ارتقاء پیدا کرده و به تدریج به کارشناسان خبره برنامه ریزی و کنترل پروژه و در نهایت به مدیران برنامه ریزی و کنترل پروژه ارتقاء یابند.
ابعاد و مراحل توسعه مسیر شغلی برنامه ریزی و کنترل پروژه به شرح زیر می باشند:
بعد اول) بعد توسعه دانش مدیریت پروژه
دانش مدیریت پروژه پایه و اساس کار برنامه ریزی و کنترل پروژه است، و همانطوریکه در مقاله برنامه ریزی و کنترل پروژه چیست؟ گفته شد برنامه ریزی و کنترل پروژه بخشی از مدیریت پروژه است. لذا کارشناسان برنامه ریزی و کنترل پروژه باید یک نگاه جامع و کل نگرانه درباره مدیریت پروژه داشته باشند و هرچه قدر که به سطوح مدیریتی نزدیک تر شوند باید عمق دانش مدیریت پروژه خود را افزایش دهند لذا پیشنهاد می شود که به تدریج دوره های زیر را طی کنند:
- دوره آشنایی با مفاهیم برنامه ریزی و کنترل پروژه حرفه ای
- دوره های آشنایی با استانداردهای مدیریت پروژه مانند PMBOK, ISO 21500, PRINCE2
- دوره های آشنایی با تکنیک ها و مفاهیم تخصصی تر مدیریت پروژه مانند مدیریت ارزش کسب شده EVM، آنالیز تأخیرات، مباحث قراردادی و حقوقی، مدیریت ادعا، مستندسازی، مدیریت چابک (درصورت دارا بودن کاربرد در صنعتی که در آن مشغول به کار هستند)
بعد دوم) بعد توسعه دانش و مهارت های نرم افزاری
به طور کلی نرم افزارها، ابزارهایی (Tools) هستند که کمک می کنند تا با برنامه ریزی و کنترل پروژه آسان تر و بهتر انجام بشود. نباید فراموش کرد تسلط بر نرم افزارها بدون تسلط بر مفاهیم مدیریت پروژه اثربخش نخواهد بود. مهمترین نرم افزارهایی که کارشناسان برنامه ریزی و کنترل پروژه باید به تدریج باید برآنها مسلط شوند:
- نرم افزار Excel : کاربرد بسیار گسترده ای در زمینه محاسبه پیشرفت فعالیت ها، ترسیم نمودارها (مانند S-Curve، هیستوگرام نیروی انسانی و ماشین آلات و غیره)، تهیه داشبوردهای مدیریتی، ایجاد پایگاه های داده (Data Bank)
- نرم افزار MSP: اسم کامل این نرم افزار Microsoft Project است. این نرم افزار کاربرد بسیار گسترده ای در انواع پروژه های کوچک، متوسط و بزرگ دارد و برای تهیه برنامه زمانبندی پروژه و کنترل برنامه زمانبندی بکاربرده می شود. این نرم افزار بسیار کاربرپسند (User Friend) می باشد و به دلیل آنکه امکان تبادل داده ها میان MSP و Excel به سادگی (با کپی و پیست) امکان پذیر است از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است همچنین یادگیری این نرم افزار بسیار ساده بوده و در زمان بسیار کوتاهی امکان پذیر است.
- نرم افزار P6: اسم کامل این نرم افزار Oracle Primavera P6 است. این نرم افزار اغلب در ابر پروژه ها و پروژه های بزرگ صنعتی در ایران مورد استفاده قرار داده می شود. P6 یک نرم افزار بسیار حرفه ای در زمینه برنامه ریزی و کنترل پروژه و همچنین مدیریت منابع (که در ایران کمتر این موضوع مورد استفاده می شود) است و تسلط بر آن به زمان زیادی احتیاج دارد.
- نرم افزار Power Point: این نرم افزار برای ارایه انواع گزارشات و اطلاعات پروژه در جلسات مدیریتی، بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.
- نرم افزار Power BI: این نرم افزار با مصور سازی و ایجاد گزارشات داشبوردی دلخواه به تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات پروژه کمک بسیار مهمی می کند. از مهمترین ویژگی های این نرم افزار برقراری ارتباط با پایگاه های داده و صفحه های گسترده مانند Excel و همچنین نمایش گزارشات آن به صورت آنلاین از طریق وب و موبایل است.
بعد سوم) بعد توسعه دانش فنی
دارا بودن دانش مدیریت پروژه و مهارت های نرم افزاری بدون تسلط بر موضوعات فنی پروژه اثربخش نخواهد بود تسلط بر موضوعات فنی نیازمند کسب تجربه در آن زمینه خاص می باشد به عنوان مثال برنامه ریزی و کنترل پروژه در یک پروژه ساختمانی نیازمند آشنایی با جزئیات مراحل اجرای کار مانند خاکبرداری، پایدارسازی، اجرای فونداسیون، ساخت و نصب اسکلت فلزی، اجرای اسکلت بتنی، اجرای تاسیسات برقی و مکانیکی و غیره می باشد.
به عنوان مثال دیگر برنامه ریزی و کنترل پروژه در پروژه های احداث کارخانجات صنعتی، نیروگاه ها، پالایشگاه ها نیازمند آشنایی با جزئیات مراحل اجرای کار مانند مهندسی (مهندسی مفهومی، مهندسی تفصیلی و غیره) تدارکات (Po Placement, Manufacturing, Expediting, Forwarding وغیره) و ساختمان و نصب (Civil, Mechanical, Electrical, Instrumentation و غیره( می باشد.
به عنوان مثال دیگر برنامه ریزی و کنترل پروژه در پروژه های نرم افزاری نیازمند آشنایی با شناسایی الزامات (Requirements) طراحی (Design)، توسعه (Development)، تست (Testing)، پیاده سازی (Deploy) می باشد.
بعد چهارم) بعد توسعه مهارت های نرم مدیریتی (Soft Skills)
کارشناسان برنامه ریزی و کنترل پروژه باید دارای برخی از مهارت های نرم مدیریتی مانند موارد زیر باشد:
- برقراری ارتباطات موثر (به منظور دریافت اطلاعات از واحدها و افراد مختلف)
- مدیریت استرس (به جهت توانایی کار در شرایط فشار کاری زیاد)
- توانایی کار تیمی (همکاری موثر با سایر اعضاء تیم پروژه)
- توانایی تجزیه و تحلیل (به منظور استخراج دقیق داده ها و اطلاعات و تهیه گزارشات دقیق و صحیح، استخراج نرم های کاری)
- مسئولیت پذیری (انجام دادن کار به نحو احسن که منجر به افزایش اعتماد تیم می شود)
- توانایی مدیریت زمان (انجام دادن وظایف محوله در زمان های تعیین شده و پرهیز از به تاخیر انداختن انجام دادن کارها)
کارشناسان برنامه ریزی و کنترل پروژه در مسیر ارتقاء شغلی خود در تبدیل شدن به کارشناسان خبره برنامه ریزی و کنترل پروژه و مدیران برنامه ریزی و کنترل پروژه به شدت نیازمند آن هستند که مهارت های نرم مدیریتی خود را توسعه دهند مهمترین مهارت های نرم مدیریتی مورد نیاز در این مسیر عبارتند از:
- مذاکره (به منظور قانع کردن ذینفعان مختلف مانند مدیران و کارشناسان پروژه)
- مدیریت جلسات (به منظور ارائه موثر موضوعات، مشارکت در اداره جلسه به صورت موثر، جمع بندی جلسه و تنظیم صورتجلسه)
- افزایش هوش هیجانی (به منظور کنترل موثر احساسات شخصی و استفاده از آن در جهت منافع شخصی و سازمانی که منجر به افزایش توانایی رهبری، تاثیرگذاری، برقراری ارتباطات موثر، کارتیمی می شود)